Kanselyariya jihozlari kelib chiqishi haqidagi 10 ta kutilmagan faktlar

Zamonaviy odamlar kanselyariya mollarini o’z-o’zidan kelib chiqqan narsa sifatida qabul qilishadi. Va bu tushunarli hol – axir ko’pgina odamlar bu narsalardan deyarli har doim foydalanishadi: o’quvchilar – maktabda, talabalar – oliy o’quv yurtlarida va ofis ishchilari o’z ish joylarida.

Va bunda kamdan-kam odam, bunday odatiy va kerakli jihozlar qanday kelib chiqqani haqida o’ylanib qolishadi.

1. Qalam

Oddiy qalam. Zamonaviy qalam avlodi qadimgi rimdagi “stilus” nomli uskuna bo’lgan. Ba’zi avvalgi stiluslar qo’rg’oshindan qilingan. Birinchi marta grafitni ishlatishni boshlaganlarida (1564 yil Angliyada), ushbu mineral og’ir metalning o’rnini bosgan. Grafit qog’ozda qora is qoldirgan, lekin u shunchalik yumshoq bo’lganki, sal singan va parchalangan. Grafit ustunlarini himoyalash uchun ularni mayin iplar bilan o’rashni boshlaganlar. Keyinchalik zamonaviy qalamlarga o’xshaydigan ichi bo’sh yog’och tayoqlar paydo bo’lgan. Ularning yirik ishlab chiqarilishi 1662 yilda Nyurnberg, Germaniyada boshlangan. Qalamlarni har xil ranglarga bo’yashni 1890 yilda boshlashgan, va birinchi bo’lib yorqin sariq rangli qalamlar dunyoga kelgan. Bunday rang tanlanisining sababi, sariq rang urfga asosan xitoy imperatorlik sulolasi bilan bog’lanadi, eng yaxshi grafit esa Xitoydan keltiriladi.

2. O’chirg’ich

Oddiy o’chirg’ich. 1770 yilgacha, birinchi marta o’chirg’ichlar paydo bo’lganida, ko’pgina odamlar qalam ishlatilgan matndagi xatolarni tuzatish uchun rezinaning kichik bo’laklarini yoki voskni ishlatishgan. Sihoylar bilan yozilgan matndagi xatolarni tuzatish uchun esa qumtosh yoki jilvirtosh ishlatilgan. Yaponlar esa qalam izlarini yumshoq non laxtalari yordamida o’chirishgan. Ingliz muhandisi Eduard Nern kauchukdan yasalgan o’chirg’ichni birinchi bo’lib ishlatgan, va u bundan shunchalik hayratlanganidan matnlarni tuzatish uchun ishlatiladigan shunday moslamalarni ishlab chiqarib, sotishni boshladi. Avvalgi o’chirg’ichlarda bo'lgan muammo shundaki, elastik rezina oson parchalanib ketardi, hamda noxush hidga ega bo’lgan. Charlz Gudier vulkanizatsiyani kashf qilganida, bu muammo yechimini topdi.

3. Sharikli ruchka

Oddiy sharikli ruchka. 1888 yildan boshlab, amerikalik terichi Djon Laud terilarni belgilash uchun sharikli ruchkaning o’z modelini patentlashtirdi, 350 dan ortiq boshqa kashfiyotchilar sharikli ruchka uchun boshqa qo’shimcha konstruksiyalarni patentlashni boshlashdi, lekin bu kashfiyotlarning birortasi ham yirik ishlab chiqarishgacha bormadi. 1935 yilda gazetachilar Ladislas va Greg Biro, o’zlari ishlatayotgan pat ruchkalar bilan qoniqmasdan, yanada universal patni yaratishga va siyohni takomillashtirishga kirishishdi. Natijada aka-uka kapillyarlar orqali siyohni yaxshi shimadigan va patni to’g’ri emas, burchak ostida ushlashga imkon beradigan gubkali sharikni o’ylab topishdi. Ular o’z Biro ruchkalarini Argentinada chiqarishni boshlashdi, ammo savdo unchalik yaxshi ketmadi. Natijada aka-ukalar Eberhard Faber patentini Ikkinchi jahon urushidan keyin 500 000 $ ga sotib yuborishdi. Ammo kompaniya ishlab chiqarishni to’xtatib qo’ydi, va keyinchalik patentning muddati tugab qoldi. Chikagolik savdogar Milton Reynolds, Biro ruchkalarini AQSHda sotishni boshlaganidan so’ng multimillionerga aylandi. Keyin esa boshqa kompaniyalar ham sharikli ruchkalarni takomillashtirishni boshlashdi, ulardan biri fransuz ishlab chiqaruvchisi Marsel Bik.

4. Flomaster

Oddiy flomaster. Suvli asosdagi siyoh bilan ishlaydigan flomaster, 1960-yillarda yapon kashfiyotchisi Yukio Xori sababli paydo bo’ldi. 1963 yilda Carter’s Ink Xori kashfiyotiga o’xshash marker – Hi-Liter ni ishlab chiqardi. Ikkala flomasterda siyoh yozadigan uchiga kelib tushishi uchun kapillyar uslubi qo’llanilgan. Turlicha ranglar esa atigi 1978 yilda yaratilgan.

5. Transportir

Oddiy transportir. Burchaklarni o’zgartiradigan transportirlar deyarli 500 yil davomida ishlatilib kelinmoqda. Kartograf Tomas Blandevill bu uskunani birinchi bo’lib o’z monografiyasi “Universal kartalar tasviri” da 1589 yilda tasvirlab bergan. Transportirni aynan Blandevill o’ylab topgan mi yo’qmi – aniq emas, chunki uning izdoshlari ham shu kabi asboblardan foydalanishgan. XVII asrlarga kelib, transportirlar allaqachon suvda ishlaydigan navigatorlar tomonidan ishlatiladigan bo’ldi. XX asrda ular maktablarda paydo bo’lgan.

6. Chizmalar uchun sirkul

6. Chizmalar uchun sirkul Oddiy chizma sirkuli. Sirkul qadimgi zamonlardan buyon mavjud bo’lgan ekan. Masalan, Britaniya muzeyida qadimgi rimlik sirkullari misollarini ko’rish mukin. Boshida sirkulning ikki oyoqchasi ham qog’ozda aylanani qirib beruvchi va keyinchalik uni qalam bilan chizib chiqiladigan, ingichka uchlar bilan jihozlangan edi. XVIII asrda esa sirkulning bir oyoqchasi qalamni yoki grafit tayoqchasini qistirib qo’yiladigan maxsus uskuna bilan jihozlandi. Avallari chizma sirkullarini turlicha materiallardan qilishgan, shu navbatda jez, melxior, alyuminiy, po’lat, yog’och va plastikdan yasashgan. Shuningdek, ko’pincha ularni bezash maqsadida ular yuziga chiroyli ornament yurgizishgan, ko’pgina sirkullar esa uskunani qulay harakatlantirish uchun, ularga oyoqchali kichik ruchkalar o’rnatilgan edi.