Кейинги пайтларда тез-тез «абьюзинг» сўзи қулоғимизга чалиниб қоляпти. Келинг, бу нима эканлиги ва у билан қандай яшашни кўриб чиқайлик.
Абьюзинг – бу жисмоний ва руҳий томондан юзага келадиган зўравонликдир. Абьюзингнинг манбаи бўлган одам абьюзер деб аталади.
Абьюзинг сўзда беҳурматлик, таҳқирлаш, қаттиқ танқид қилиш, шантаж, ҳақорат қилиш, ўзига ва яқинларига зарар етказиш билан таҳдид қилиш, уй ҳайвонлари бор ёки йўқлигидан қатъи назар, қўрқитиш, йўқ қилиш, зарар етказиш ва ўлдириш, шерикнинг шахсий буюмларини йўқотиш ва оила ёки дўстлардан мажбуран изоляция қилиш билан намоён бўлади.
Абьюзер бошқаларга зарар етказиши ва ўз ҳукмронлигини ҳис қилиши керак. Aгар у ҳеч қандай жазо, қасос ёки қаршиликка дуч келмаслигини ҳис этса ва тушунса, унинг ҳовури босилади.
Бундай зўравонлик оилада, ишда, қариндошлар орасида ва дўстлар сафида бўлиши мумкин.
Сиз қурбон эканингизни қандай тушуниш керак?
Бирор киши билан бўлган муносабатингизни эсланг ва уларда қуйидаги аломатлар пайдо бўладими, йўқлигини ўйлаб кўринг:
- Манипуляция: заифлик, ўзгарувчан кайфият, тез-тез хафагарчилик. Сиз доимо бирор нарсани, масалан, севги ва садоқатингизни исботлашга мажбур бўласиз.
- Назорат ва тотал назорат. Улар сизга ишонмайдилар, ҳар доим ҳамма нарсани сўрашади ва далил талаб қилишади. Улар устингиздан тўлиқ назоратни амалга оширадилар. Масалан, ўзаро муносабатларда у ёзишмалар, қўнғироқлар, алоқалар, учрашувлар тўғрисида сўроқ бўлиши мумкин.
- Абьюзер ҳеч қачон ўз айбини тан олмайди, хатти-ҳаракат учун жавобгарликни вазиятга, стрессга, алкоголга ёки жабрланувчининг ўзига юклайди.
- Рашк. Кўпинча севги муносабатларида, жанжалнинг сабаби ҳар нарса бўлиши мумкин бўлган ҳолларда қарама-қарши жинсдаги кишининг ёрдами, бошқа жинс вакиллари бўлган ҳамкасблари билан фотосурат ва бошқаларда кузатилади.
- Дўстларингиз ёки оилангиз билан мулоқотни чеклаб, уйни тарк этишингизга рухсат берилмайди.
- Ташқи кўриниши, ҳаракати, ишини танқид қилиш.
Бундай белгилар бўлса, зўравон билан алоқани узиш керак. Aкс ҳолда, ўзингизни жисмоний ва ахлоқий чарчоқ, хавотир ва руҳий тушкунликка олиб боришингиз мумкин.
Бугунги кунда жамият иккига бўлинган. Баъзилар қурбонларни ҳимоя қиладилар, бошқалари эса бундай одамларни ақли заиф деб атаб, бунга қандай тоқат қилиш кераклигини билишмайди.
Aммо шуни ёдда тутиш керакки, ҳиссий зўравонликни жисмоний зўравонликка қараганда аниқлаш қийинроқ. Ҳақиқат шундаки, жабрланувчи баъзи бир аломатларни алоҳида ҳол сифатида кўриб чиқиб, узоқ вақт давомида хатти-ҳаракатларни зўравонлик деб билмайди.
Aфсуски, ҳозирги кунда психологлар бу вазиятдан халос бўлишнинг энг яхши усули – бу кетиш дейишмоқда. У жабрланувчига енгилроқ ва камроқ йўқотиш билан бориши учун махсус хизматларга, психологга ёки психотерапевтга мурожаат қилиш керак. Яқинларингизни унутманг, улардан қўллаб-қувватлов ёки ёрдам сўранг.
Бугунги кунда мамлакатимизда зўравонлик қурбони бўлган аёллар учун бир нечта марказлар, шунингдек, аноним қўнғироқларни қабул қиладиган 1146 ишонч телефони мавжуд.