Aраб дунёсида китоб миниатюралари ниҳоятда нафис нақшларга эга бўлиб, матн қисми билан нақшлар уйғунлашади ва композицион мусиқий ва ритмик дебоча пайдо бўлади. Мураккаб безак ва график тўлиқлик ҳар доим ёзув мазмуни билан боғлиқ бўлиб, маълум бир сиёҳ рангидан фойдаланиш муҳим рол ўйнаган.

Диний ва муқаддас сўзларда араб ҳарфлари ислимий нақшлар билан, айниқса, гуллар билан безатилган қисми ҳаёт дарахтини акс эттирса, барглари Муқаддас Китобдаги сўзлардир.

Ислимий нақш – бутун ислом оламидаги энг машҳур безак тури. Безак сифатида у меъморчиликда, уй анжомларини яратишда, қўлда ёзилган китоблар ва керамикаларни безашда ишлатилади. Бир вақтнинг ўзида бир ёки бир нечта безак парчасини такрорлаш ва кўпайтириш асосида яратилган. Бунинг учун нақшлар такрорланиши ҳар қандай вақтда, композициянинг яхлитлигини бузмасдан чексиз ва хоҳлаган нуқтада якунланиши мумкин. Нақш бошқа қисмга тўғри келиб, бутун юзани қоплаганлиги сабабли, безак ҳар қандай фонни истисно қилади.

Ислимий нақш санъати тасвирларини яратишга тоқат қилмайди, ҳар қандай индивидуаллик бир хил мотивларни такрорлашда чексиз тўқув билан тўхтайди. Қоида тариқасида, унда иккита элемент мавжуд: тўкилиш услуби ва гулли нақшлар – гулламаган поялар, гуллар, куртаклари ва барглари ишлатилади.

Қуръондаги ислимий нақшлар геометрик безак билан биргаликда сураларнинг номларини белгилашда ишлатилади. Масжидлар безакларида муқаддас қўлёзмаларда такрорланган мотивларни топишингиз мумкин.

Қадимги Миср манзараларида сиз безак ва ҳарф бирикмасини топишингиз мумкин, аммо бу «бири бошқаси» тамойилига асосланади. Ислом оламида у сўз санъати ёки ҳикматли сўзлар билан алоҳида-алоҳида мавжуд бўлиб, бу санъат ёки меъморчиликнинг ажралмас қисмидир.

 

Манба: http://dkm.gov.uz/ru/arabeska