Уч тортишув кити
• Баҳс пайтида доимо исботлаган нарсангиз тезис эканлигини эсдан чиқармаслик керак.
• Далиллар ҳар доим муҳим, яъни ўз фикрингизни исботлайдиган далиллар.
• Тезис ва далиллар ўртасида сабабий боғлиқлик талаб қилинади.
Баъзида сиз нима бу нима эканлигини чалкаштириб қўйишингиз мумкин. Aйниқса, агар катта маълумот блоклари билан ишласангиз. Эсингизда бўлсин: аргумент сабабдир, тезис ҳар доим бир натижадир, яъни тезис аргументдан келиб чиқиши керак.
Тезис тез-тез умумий маслак сифатида хизмат қилади, аргумент эса шахсий.
Маслакни боғлайдиган сўзлар тезис қаерда ва аргумент қаерда эканлигини айтади: «чунки», «бундан келиб чиқади», «бери», «демак» ва ҳоказо.
Тезислар қонунлари:
1. Тезис барча алоқа иштирокчилари учун равшан, аниқ ва тушунарли бўлиши керак.
2. Тезис далиллар давомида ўзгаришсиз қолиши керак.
3. Далиллар ҳақиқий ҳукмлар бўлиши керак.
4. Далиллар асоссиз бўлмаслиги керак.
5. Далиллар бир-бирига зид бўлмаслиги керак.
6. Тезисларни исботлаш учун далиллар етарли бўлиши керак.
7. Сабабли-суриштирув муносабат бўлиши керак.
Шунингдек, таҳлил қилишда ёрдам бериш учун сизга танқидий таҳлил алгоритмини тақдим этамиз.
Тезис
– Муҳокама мавзуси аниқми?
– Бошқа мавзуга алмаштириш / боғлаш мавжудми?
Далил
– Далил ростми?
– Баҳс асоссиз эмасми?
– Баҳслар бир-бирига зид эмасми?
– Кўп / кам далиллар борми?
Сабаб-суриштирув муносабатлар
– Тезис ва далиллар ўртасида боғлиқлик борми?
– Тезис далиллардан келиб чиқадими?
Манба: https://pro.rbc.ru/news/5eec71359a7947aa80bf6d4e