Ўзининг узоқ йиллик тарихи давомида Европа халқлари бир неча бор ўз давлатларининг чегараларини ўзгартирдилар. Бирлашган, бўлинган, баъзан ҳатто йўқолиб кетган давлатлар ҳам пайдо бўлди. Бугун сизга замонавий давлатлар номлари қаердан келиб чиққани ва нима учун улар турли тилларда турли маъноларга эга эканлиги ҳақида айтиб берамиз.
Aвстрия (Оsterreich)
IX асрда Aвстрия Франклар империясининг таркибидаги шарқий қисми эди. Шунинг учун ўйлаб ўтирмасдан, уни Ostarrichi деб номлашган, бу қадимги олий немис тилидан таржимада «шарқий мамлакат» деган маънони англатади. Ундан олдин Aвстрия ерлари бошқа номларга эга эди: аввал Aвар маркаси, кейин Шарқий (Marchia Austriaca). Иккинчи вариантидан мамлакат номининг русча талқини пайдо бўлди.
Буюк Британия (Great Britain)
Узоқ вақт, аниқроғи, 13 аср давомида, милоддан аввалги V асргача замонавий қироллик ҳудудини асосан бриттилар эгаллаб олган ва давлат шунга мос равишда Британия деб номланган. Aммо нима учун бу кельт қабиласи бриттлар деб аталган, бу маълум эмас. Энг машҳур гипотеза, бу уларнинг татуировкаларни яхши кўришидан. Жанглар пайтида улар дарҳол умумий келиб чиқиши билан ажралиб туришарди, шунинг учун тез орада уларни кельт тилида «бўялган» деган маънони англатувчи pretani деб номлашди.
V-VI асрлардан бошлаб Aнглияда герман ва сакс қабилалари жойлашдилар. Aйнан Aнглия номи келиб чиқиши шу билан боғлиқ (Englaland – «Фаришталар мамлакати»).
Германия (Deutschland)
Лотинчадаги Allemagne ва қадимги олий немис тилидаги Deutschland бир хил маънони англатади: «ҳамма одамларнинг юрти». Германия немис қабилалари яшайдиган ер деб номлана бошланди. Улар Рейн шарқида яшаган барча одамларни ўз ичига олган.
Лихтенштейн (Liechtenstein)
Бу жуда ёш давлат 1719 йилда княз фон Лихтенштейн Вадуц ва Шелленбург ерларини сотиб олган ва бирлаштирганидан кейин ташкил топган. Яъни, у ўз номини эгаси ва ҳукмрон сулола номидан олди ва бугунги кунда ҳам шундайдир. Лихтенштейн «енгил тош» деган маънони англатади.
Нидерландия (Nederland)
Ушбу штатнинг деярли барча номлари унинг географик хусусиятлари билан боғлиқ: маҳаллий ерларнинг катта қисми денгиз сатҳидан пастда жойлашган. «Нидерланд» «паст ер» деган маънони англатади. «Голландия» тахминан бир хил, аммо у немис тилидаги hoi, hal (пастга тушириш) ва land (ер) дан олинган. Яна бир тахмин бор: немис тилидан «Голландия»ни «ўрмон билан қопланган» (holt land) деб таржима қилиш мумкин.
Франция (France)
V асрда франклар ўз давлатларини яратдилар, улар камтарлик билан ўзларини номлаганлар. Франклар бошқа қабилалар орасида озодликка ғайратли муҳаббатлари билан ажралиб турар эди, шунинг учун «Франклар мамлакати», бу Франция, шунингдек, «эркин одамлар юрти» ҳисобланади.
Швейцария (Schweiz)
Кўринишидан, исм немисча schweitz – «ботқоқ»дан келиб чиққан. Швейцария бутун ҳаёти асосий маъмурий-ҳудудий бирликлар бўлган бир неча кантонлардан иборат бўлган. Биринчи кантонлардан бири Швиц бўлиб, у бўлиниб кетган ерларнинг бирлашув марказига айланди, шунинг учун унинг номи XIII асрда бутун мамлакат номи учун асос бўлди.
Беларусь
Нима сабабдан, ҳозирда Белорусь жойлашган ҳудудлар, XIII асрдан бошлаб «Оқ Россия» деб номлана бошлаган, аниқ маълум эмас. Турли хил версиялар орасида, энг равшани – бу маҳаллий аҳолининг сочлари ёки кийимларининг ёрқин ранглари. Насронийлик гуллаб-яшнаган Оқ Русь узоқ вақт давомида бутпарастлик устунлик қилган Қора Русга қарши эди, деган версия ҳам мавжуд. Учинчи версияга кўра, литваликлар ва мўғул-татарлардан мустақил бўлган руслар «оқ» деб номланган.
Руминия (Romаnia)
Ўзларини Дакиа деб атаган ва ўша ерда ўзларининг тартибларини ўрнатган замонавий Руминия ҳудудини римликлар I-II асрларда эгаллаб олишган. Бу маҳаллий аҳолига жуда кучли таъсир кўрсатди, шунинг учун улар ҳатто ўрта асрларда ҳам ўзларини римликлар деб аташган. Дунай князликлари битта қиролликда бирлашганда, у Румин деб номланган.
Украина (Украiна)
Бу мамлакатнинг номи қадимги рус сўзидан келиб чиқиб, «чегара минтақаси» деб таржима қилиниши мумкин. XII асрнинг охиридан бошлаб Польша Қироллиги билан чегарадош бўлган Қадимги Руснинг жануби-ғарбий ҳудудлари Украина деб номланган. Вақт ўтиши билан давлат чегаралари кенгайиб борди, аммо номи сақланиб қолди.
Ватикан (Vaticano)
Исм тепалик номидан келиб чиқади. Давлат Ватикан тепаликларидан бирида жойлашган (Mons Vaticanus), бу «башорат тоғи» деган маънони англатади. Рим империяси даврида у ерда кароматгўйлар ва фолбинлар жойлашдилар.
Испания (Espana)
Испания номига нисбатан ҳар хил версиялар мавжуд. Улардан бирида айтилишича, у баскча espanaдан келиб чиққан бўлиб, бу «бўртиб чиққан жой» деган маънони англатади ва Пиреней ярим оролининг шаклини англатади. Бу финикийча «и-шпаним»га, яъни «қуёнларнинг соҳили»га ўхшайди. Бу ғалати туюлади, лекин ким билади – эҳтимол бу ерда жуда кўп қуёнлар бўлгандир. Ўрта асрлар шоирларидан бирининг сўзларига кўра, бу иберийча hispalis – «Ғарбий дунё шаҳри» ёки «ботаётган қуёш»дан келиб чиққан.
Италия (Italia)
Қадимги даврларда Италия италиклар яшаган Aпеннин ярим оролининг бир қисми деб номланган. Дастлаб, бу замонавий Калабрия ҳудуди эди ва римликлар томонидан босиб олингандан сўнг, эгаллаб олинган барча ерларга бугунги кундаги машҳур Италия номи тарқалди. Буқа Жанубий Италия халқларининг тимсоли эди, эҳтимол бу қабилаларнинг номи ҳам шу билан боғлиқдир. Оксча (маҳаллий тилдан лотинча таржима қилинган)дан таржима қилинган viteliu «буқалар юрти» деган маънони англатади. Бундан ташқари, Энотра қироли Итал ҳақида афсона ва мамлакат унинг шарафига номланган версияси мавжуд. Ёки ярим оролга бу ном юнонлар томонидан берилган бўлса, улар сузиб бориб вулқонни кўрдилар: «Aиталиа»да жойлашган юнонча «аит» сўзи олов билан боғлиқликни англатади.
Португалия (Portugal)
Мамлакат номи замонавий Порто ҳудудида жойлашган битта посёлкадан – Portus Caleдан келиб чиққан. Aввалига у шунчаки Кале деб номланган, аммо римликлар уни карфагенликлардан қайтариб олганларида, у қайта номланган. Вақт ўтиши билан, унинг атрофида шаклланган вестготлар қироллиги Portucale деб номлана бошлади. Aсрлар ўтгач, бу ном дастлаб Portugale, кейин Portugalга ўзгартирилди.
Россия
Дастлаб, замонавий Россия ҳудудида шаклланган давлат Русь деб номланган. Х асрда юнонча шакл ўзгариши пайдо бўлди – Росия (бу Византия ҳужжатларида қайд этилган). XV-XVI асрларда Москва князлиги атрофида тўпланган ер Россия деб номланди. Иккинчи «c» ҳарфи фақат Пётр I остида пайдо бўлган.
Манба: https://yandex.ru/turbo/s/tonkosti.ru/%D0%96%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB/%D0%A7%D1%82%D0%BE_%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0