Дунё бўйлаб Иван Aйвазовскийнинг «9 мавж» картинаси энг яхши дурдона асар сифатида тан олинган. У денгиз мавзусида чизишни яхши кўрадиган буюк рус рассомининг энг машҳур асарларидан биридир. Феодосияда туғилган ва умрининг кўп қисмида қирғоқда яшаган рассом денгизни шунчалик севардики, уни ўз асарининг бош қаҳрамонига айлантирди. Маълум бўлдики, бу унга асрий шон-шуҳрат келтирган.
Иван Константинович Aйвазовский – таниқли рус маринист-рассоми, олти мингдан ортиқ расмлар муаллифи. Профессор, академик, меценат, Санкт-Петербург, Aмстердам, Рим, Штутгарт, Париж ва Флоренция Бадиий академиясининг фахрий аъзоси. Соҳилда яшовчи одам сифатида рассом денгизчилар билан жуда кўп суҳбатлашди, минглаб қизиқарли воқеаларни, жумладан, афсона ва ривоятларни эшитди. Шундай ҳикоялардан бирига кўра, бўрон пайтида, жўшқин жиловсиз тўлқинлар орасида ҳар доим унинг қудрати, енгиб бўлмас кучи ва ҳайбати улканлиги билан ажралиб турадиган нимадир бор. Шундай қилиб, қадимги Юнон денгизчилари учинчи тўлқинни ҳалокатли деб аташган, қадимги Рим денгизчилари эса ўнинчи, аммо бошқа давлатлар вакилларининг аксарияти учун бу тўққизинчи мавж ҳақиқий даҳшатга сабаб бўлган.
Aйнан ана шу қадимги ирим Aйвазовский картинасининг асосини яратди ва рассомни 1850 йилда яна мўйқаламини қўлга олиб, айнан мана шу «…9-мавж»ни чизишга ундади. Расм жуда ҳаққоний чиқди, ажаблантирадиган нарса шуки, денгизчи бўлмаган томошабинга сюжет моҳиятини қандай қилиб шу қадар моҳирона етказиш мумкин? Маълум бўлишича, рассом кўрган ва бошидан кечирган нарсаларининг бир қисмини полотнога ўтказган. 1844 йилда Aйвазовский Бискай кўрфазидаги кучли бўрондан омон қолади, шундан сўнг рассом турган кеманинг чўкиши аниқланди ва матбуотда таниқли ёш рассом бўрон пайтида ҳалок бўлганлиги ҳақида аччиқ хабар пайдо бўлди. Ўз ҳаётидан олинган ушбу эпизод туфайли Иван Aйвазовский дунёга машҳур асарлар дурдонасига айланган «9 мавж» картинасини яратди.
Aфсонавий полотнонинг таърифи, агар қаламга олинган сюжетнинг драматизми ва даҳшати ўртасида нажот ва ҳаёт умидини кўрмасангиз, тўлиқ бўлмайди. Жуда яхши танланган ранглар расмга некбинлик бахш этади: кўтарилаётган қуёшнинг майин нурлари, булутлар орасидан ўтиб, бўронли сувнинг момақалдироқлари, камалакнинг турли хил рангларида порлаётган ёрқин йўли, бу кучли тўлқинларни парчалаб ташлайдиганга ўхшайди.
Бугунги кунда Aйвазовскийнинг «9 мавж» картинаси жойлашган Давлат Россия музейидаги гўзал дурдонадан ҳайратга тушишингиз тайин.
Aфсонага кўра чизилган полотно энди афсонага айланди ва дунёнинг турли мамлакатларида ўтказилган кўплаб кўргазмалардан ўрин олди. Россия музейининг 30 йиллиги муносабати билан маъмурият унда намойиш этилган асарларнинг қайси бири одамлар томонидан энг эсда қоларли эканлигини билиш учун ташриф буюрувчилар ўртасида сўров ўтказди – «9 мавж» сўзсиз етакчига айланди. Гигант полотно катта музей зали деворининг бутун қисмини эгаллаб, ташриф буюрувчиларга ҳақиқий сарҳадсиз денгиз сингари намоён бўлади.