Кўпинча болаларнинг хафагарчиликларига эътибор бермаймиз. Бизнингча, бола шунчаки инжиқлик қиладиган бўлиб туюлади. Биз эса у ёки бу вазият унинг кўнглига тегиши мумкинлиги ҳақида ҳатто ўйламаймиз. Кичкинтойнинг кичик жароҳатлари тўпланиб, жиддий психологик муаммоларга олиб келиши мумкин. Шунинг учун болаларга эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлишингиз ва уларни нима хафа қилаётганини яхши тушунишингиз керак.
Болани нима хафа қилади?
Эътибор берилмаганда
Кичкинтой онаси ёки отаси билан гаплашишга ҳаракат қилади, улардан нимадир сўрайди, таассуротлари билан бўлишади. Бироқ ота-онаси унга умуман эътибор бермайди ёки «Ҳа, ҳа, жуда зўр!» деб уни юпатиб қўямиз.
Кўксидан нари итарилган пайтида
Ота-оналар шошилинч бирор нарса – тушликни пишириши, кранни тузатиши, муҳим қўнғироқ қилишлари керак бўлса, янада нохуш ҳолат юзага келади. Шу билан бирга, бола қаватига киришга ҳаракат қилади, онаси ёки отасига осилиб қўяди, уларга суйкалади. «Халақит берма», «Ўзинг ўйна, мен бандман!» – болалар бу сўзларни тез-тез эшитишади ва натижада улар ўзларини кўксидан итарилгандек ҳис қилишади.
Қачонки буни ўзи қилишга имкон берилмаганда
Aгар бола 2-3 ёшдан катта бўлса, у аллақачон кучини синаб кўришни ва ўзи хоҳлаган нарсани қилишни хоҳлайди. Ота-оналар уни қошиқда овқатлантиришни давом эттирадилар, унга шляпасини кийиш, бурнини артиш, пиёлани чайиш учун имкон бермайдилар. Буларнинг барини бола: «Сен ҳеч нарса қилишни билмайсан», дегандек қабул қилинади.
Қачонки унинг саъй-ҳаракатлари қадрланмаганда
Кўпинча ота-оналар болаларнинг ҳаракатларига эътибор бермайдилар. Кичкинтой ҳожатхонага мустақил равишда борди, кийиниб, ювинди ва онасига маҳсулотларни саралашда ёрдам берди. Мушукнинг расмини ўзи чизди! Ҳа, ҳақиқий мушук, унинг фақат битта қулоғи борлиги ва оёқлари бир томонда экани муҳим эмас. Бола ҳаракат қилди, шунинг учун рағбатлантирилмаса ҳам, мақтаб қўйишга лойиқдир. Aкс ҳолда, у энди ўзининг жасоратини такрорлашни хоҳламайди.
Унинг нарсаларини сўрамасдан олишганда
Биз болалар қайси буюмлар уларга ва қайсиси бошқаларга тегишли эканлиги тўғрисида тасаввурга эга эмас, деб ўйлаганимизда, янглишамиз. Aгар боланинг нонуштасини сўрамасдан есангиз, ўйинчоқларни ўзингиз қўйиб, болалар кийимларини тортмадан олсангиз, буларнинг ҳаракатларингизни «хусусий мулкка тажовуз» деб ҳисоблаш учун асос бўлиши мумкин.
Унинг фикри билан ҳисоблашмаганингизда
Ҳар ким, ҳатто энг кичиги ҳам танлаш ҳуқуқига эга. Нонушта пайтида нима овқатланиш керак: бўтқа ёки омлет; меҳмондорчиликка нима кийиш керак: кўйлак ёки енгсиз кийим; сайр қилиш учун қаерга бориш керак: хиёбонга ёки болалар майдончасига? Бундай саволларни болакай ўзи ҳал қилиши керак. Шундай қилиб, нафақат боланинг хоҳиш-истагига ҳурмат билан муносабатда бўласиз, балки уни сўзлари учун жавобгар бўлишга ўргатасиз.
У «ташлаб кетилганида»
Баъзан шундай бўлади. Онаси дорихона ёки дўконга ўн дақиқага бориши керак, бола буни ундан қутулиш учун ҳаракат, деб билади. У ёлғиз бўлмаса ҳам ва ёнида севимли бувижониси бўлганда ҳам бола ўзини чинакам ташлаб кетилган, деб ҳисоблайди.
Ваъдалар бажарилмаганда
«Aгар ўзингизни тутсанг, сенга машинача олиб бераман!» деб она болага ваъда беради. Бола қаттиқ ҳаракат қиляпти, аммо кейин онаси ҳамёнини унутганлиги ёки ҳамкасбини учратгани, гаплашгани ва ваъдасини унутгани маълум бўлди. Бундай ҳолларда, болалар нафақат хафа бўлишади, балки оналарининг сўзларига ишонмай қўйишади.
У алданиб қолганда
«Икки дақиқадан кейин қайтиб келаман», «Сичқонча сўрғичингни олди», «Дори умуман аччиқ эмас», «Ҳамма бола аллақачон ухлаб қолди»… Болаларнинг ишончига путур етказадиган иборалар рўйхатини чексиз давом эттириш мумкин. Aммо бир кун келиб, бола алдаётганингизни сезади ва сизга ишонмай қўяди.
Бошқа болани эркалаганда
Болалар кўпинча рашк қиладилар. Aгар кичкинтойингиз бошқа бировнинг боласи билан ўйнаётганингизни, унга ўйинчоқ берганингизни ва ҳатто уни бирон нарса учун мақтаганингизни кўрса, у нафақат хафа бўлиши мумкин, балки у «дилозор»дан ўч олишни ҳам хоҳлайди. Кечқурун ундан бугун фақат дадаси билан ўйнашини эшитганингизда, ҳайрон бўлманг.
Манба: https://detstrana.ru/article/deti-3-7/vospitanie/melochi-kotorye-ochen-obidyat-malysha/?utm_referrer=https%3A%2F%2Fzen.yandex.com