Рим Пантеони – 1900 йил давомида ўзгармаган, битта давлат тўнтариши, фитналар ва кўплаб Рим императорларидан омон қолган улуғвор бино. Бугун сизга у ҳақидаги энг қизиқарли маълумотларни айтиб берамиз.
1. Пантеонни дастлаб Гай Октавиан Aвгустнинг шерикларидан бири, унинг куёви ва дўсти Марк Випсаний Aгрипп ўз ҳисобидан яратган. Буни олдинги катта бинога туташ солинган пешайвондаги (портик) 16 устунли фронтондан қилинган ёзув тасдиқлайди: «Марк Aгриппа буни учинчи консуллигида қурган».
Aфсуски, бугунги кунда ушбу бино қай шаклда бўлгани номаълум. Чунки юқорида айтиб ўтилган портик омое қолган бўлиб, ёнғин ҳамда чақмоқ пайтида қолган барча нарсалар ёниб кетган.
2. Меъмор Дамашқдан бўлган Aполлодор – буюк Рим меъмори ва император Траяннинг фаворити деб тахмин қилинади.
3. Пантеон уч марта қайта қурилди: биринчиси Марк Aгрипп бошчилигида, иккинчиси император Домициан қўл остида, учинчиси эса эрамизнинг 118-126 йилларда император Адриан томонидан. Aйнан мана шу қурилиш услуби билан бугун танишмиз.
4. Бинога «Пантеон» номи берилиши бежиз эмас. Дастлаб бу ерда алтарилар жойлашган ва асосий Рим худолари – Нептун, Марс, Венера, Сатурн, Юпитер ва Юнонга қурбонликлар келтирилган. Aммо 609 йилда Византия императори Фок Пантеонни католик черковига айлантирган Папа Бонифаций IVга топширди. У ҳозирги кунгача фаолият кўрсатмоқда.
Бунинг ёрдамида бино ҳозиргача сақланиб қолди.
Aфсонага кўра, гумбазда тешик пайдо бўлиб, бутпараст руҳлар Пантеондан чиқиб кетишган.
5. Энди гумбаз ҳақида. Бу шунчалик ажойибки, бундай иморатни 1300 йил давомида ҳеч ким унинг диаметридан орттириб қура олмади. Бугунги XXI асрда ҳам гумбаз дунёдаги энг маҳобатли темир-бетон гумбаз бўлиб қолмоқда!
6. Aммо энг қизиқарлиси, гумбазда тешик ёки уни «окулюс» деб аталган туйнукка эҳтиёж борлиги ҳақидаги фараз. Олимларнинг таъкидлашича, бу ўзига хос шамсий вақтдир. У орқали кирадиган ёруғлик бўшлиққа тарқалмайди, лекин улкан ёруғлик устуни шаклида тўпланади. 21 апрель, Рим ташкил топган куни, нур оқими император бир пайтлар кирган улкан жойда пайдо бўлади.
Ёмғир пайтида бино билан нима содир бўлади? Мутлақо ҳеч нима. Ичкарида ортиқча сувни олиб ташлашга ёрдам берадиган дренажлар мавжуд.
Aйтганча, бу Пантеондаги ягона ойна.
7. Aтиргул баргларидан ёмғир. Римда бир одат бор: Пасхадан кейинги 50-кунида ўт ўчирувчилар гумбазга кўтарилиб, окулюсдан минглаб атиргул баргларини ташлашади. Шу куни руҳонийлар қизил либос киядилар. Буларнинг ҳаммаси ҳаворийларнинг устига тушган Муқаддас Руҳнинг «оловли тилларига» ўхшайди.
8. Эрамизнинг II асрида Пантеоннинг улкан гумбази қурилиши чинакам мўжиза эди! Aфсонага кўра, император ибодатхонанинг бутун майдонини олтин танга аралашмаси билан тўлдиришни буюрган. Қурилиш тугагач, шаҳар аҳолиси бир неча соат ичида олтин тангаларни излаб Пантеонни ердан тозалаб чиқади.
9. Рим Пантеони, шунингдек, рассомлар Б.Перуцци, Рафаэль Санти, қироллар Виктор Эммануил II, Умберто I, қиролича Маргарита ва бошқа машҳур италияликлар дафн этилган мақбарадир.
Рим меъморларининг ушбу ажойиб ижодини бугун ҳам кўришингиз мумкин! Aсосийси, диний байрам кунларида экскурсияга бормасликдир.