Имом ал-Бухорий мажмуаси 1997-1998 йилларда Ўзбекистоннинг Самарқанд вилояти Пайариқ туманидаги Хартанг қишлоғида қурилган. Қурилиш ёдгорлик, диний ва маънавий-маърифий мақсадларга мўлжалланган. Мажмуа машҳур ислом дини етакчиси Имом Aбу Aбдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорийнинг қадимий мозорида жойлашган бўлиб, ой тақвимига биноан таваллудининг 1225 йиллигини нишонлаш муносабати билан қурилган. Мажмуа ҳудудида жойлашган Имом ал-Бухорий мақбараси Ўрта Осиёдаги энг нуфузли зиёратгоҳлардан биридир.
Мажмуа чизмаси
Самарқанд яқинидаги Хартанг қишлоғидаги қабристон Имом ал-Бухорийнинг 870 йилда Бухородан ҳайдаб чиқарилганидан сўнг охирги бошпана бўлган. Имом вафотидан сўнг унинг асосий асари «Aл-Жомеъ ас-саҳиҳ» ислом оламида машҳур бўлди. Икки аср ўтгач, у нашр этилиб, олтита асосий сунний ҳадислар тўпламидан бирига айланди. Мовароуннаҳрда имом таълимотларидан баҳраманд бўлган, унинг қабри томон интилган кўплаб тарафдорлари бўлган. Қабр устидаги мақбара ва жоме масжидини ўз ичига олган биринчи ал-Бухорий ёдгорлик мажмуаси ХVI асрда Шайбонийлар ҳукмронлиги даврида пайдо бўлган. Шу билан бирга, мақбаранинг ёнида чинор дарахтлари экилган ва улар ҳозирги кунгача сақланиб қолган. Шўро ҳокимиятининг Ўрта Осиёга кириб келиши билан мақбара ва масжидлар қаровсиз қолди. Натижада манзилгоҳ 50-йилларга келиб харобага айланди. Бироқ, СССРга Муҳаммад ал-Бухорий зиёратгоҳига бир қатор Исломий давлатлар диндорлари ва диний раҳбарлари ташриф буюрганларидан кейин вазият кескин ўзгариб кетди. Мажмуа тартибга келтирилиб, Ўрта Осиё ва Қозоғистон Мусулмонлар диний бошқармасига (ЎОМДБ) топширилди. 1997 йилда мемориал мажмуа ўзининг энг яхши қиёфасига эга бўлди. Қурилишда бутун мамлакатнинг маҳоратли ҳунармандлари иштирок этишди ва 1998 йил октябргача мажмуа қуриб битказилди. Қурилиш Ўзбекистондаги энг яхши меъморий мактаблар анъаналарини ўзида мужассам этган ва замонавий Марказий Осиё санъати ёрқин намуналаридан бирига айланган.
Aрхитектура хусусиятлари
Мажмуа майдони 10 гектарни ташкил этади ва кириш биноси, хонақоҳга эга масжид, маъмурий бино, Имом ал-Бухорий мақбараси, шунингдек, «Дорус Ҳадис» ўқув маркази биноси мавжуд. Кўпгина меъморий элементлар тўртбурчак ҳовли атрофида жойлашган. Кириш эшиги бир қаватли пишиқ ғиштдан қурилган бўлиб, унинг ичига гумбазли ўтиш жойлари бўлган учта пештоқли аркали эшикдан кирилади. Марказий пештоқлар ва гумбазларнинг ўлчами ён томондан каттароқдир. Мажмуанинг қолган қисми айвон билан ўралган бўлиб, устунлар декоратив ўймакорлик билан безатилган. Киришнинг чап томонида хонакоҳ бўлган масжид жойлашган. Бино беш қовурғали гумбазга эга ва майдони 786 м²ни ташкил этади. Масжидда 1500 тагача одам намоз ўқиши мумкин. Кираверишнинг ўнг томонида кутубхона ва музейни ўз ичига олган маъмурий бино жойлашган. Мажмуа шимоли-ғарбий қисмида беш босқичли тош майдончада мажмуанинг асосий мақбараси – Имом ал-Бухорий сағанаси жойлашган. Мақбаранинг ўнг томонидаги эшикдан зина орқали мақбаранинг остки қаватига — даҳмага тушилади. Юқори қаватдаги сағананинг айнан остида Имом ал-Бухорий жасадлари қўйилган қабр мармартош билан қопланган. Бу цилиндрсимон барабанга қўшалоқ шарсимон конус гумбази билан тожланган чортоқ. Мақбаранинг ўлчами пойдеворда 9х9 метр ва баландлиги 17 метрдир. Ташқи қовурғали гумбаз кўк плиткалар билан безатилган. Ерга мармар плиталар ётқизилган, мақбара марказида оқишкўк шаффоф оникс тошдан ишланган сағана ўрнатилган. Мақбаранинг ўнг томонида даҳма томон олиб борадиган алоҳида кириш жойи мавжуд. Мажмуани безатиш учун характерли материаллар ишлатилган – мозаика, сирланган сопол, ганч ва ўйилган мармар.
Мажмуа ҳовлисида кичкина ҳовуз ва булоқ мавжуд бўлиб, суви шифобахш ҳисобланади.
Манба: http://dkm.gov.uz/ru/memorialnyj-kompleks-imama-al-buhari