Қурилиш номи: Тошкентдаги Санъат саройи (Ҳозирги Aлишер Навоий номидаги кинотеатр)

Муаллифлар: архитекторлар Владимир Берёзин, Серго Сутягин, Юрий Халдеев, Дмитрий Шуваев, муҳандислар Д. Антман, А. Браславский О. Легостаева иштирокида; рассомлар Александр Ган и Виктор Ган.

Қурилиш санаси: 1962-1964

Манзил: Тошкент шаҳри, Aлишер Навоий кўчаси, 15-уй

XX аср ўрталарида бу бино «зилзилага бардошли» ва муҳандислик жиҳатидан энг мукаммалларидан бири бўлган, шунингдек, Ўзбекистондаги энг катта панорамали кинотеатр.

Модернизм услубида ишлаб чиқарилган ушбу мажмуа собиқ иттифоқда ХХ аср ўрталарида энг машҳур архитектура услубининг ёрқин намунасидир.

Бино нафақат кино учун қурилган, балки унинг ноёб акустик хусусиятлари туфайли илмий симпозиумлар, театр томошалари ва ҳатто кўплаб юлдузларнинг концертлари бўлиб ўтди.

«Тошкентдаги санъат саройи, мос равишда рамзий маънода классик санъат маскани – дорида устуни шаклида қурилган. 1962-64 йилларда қурилган бино 60-йилларнинг ўрталарида «совет модернизми» архитектурасида пайдо бўла бошлаган ёрқин тасвир-метафора яратиш тенденциясига мос келади» – дейди замонавий меъморчилик танқидчиси Владимир Белоголовский.

«Маданий мажмуа бир-бирига боғланган иккита бинодан иборат: тўғридан-тўғри «кесилган устун»- асосий зал ва ёнма-ён жойлашган 2 қаватли фойе. Томошагоҳнинг асосий ҳажмини антик даврдан олинган бир иқтибос, ўзгармас ўтмишга ишора сифатида қараш мумкин. Модернизм услубида ишланган узун фойе, бу фонга қарама-қарши бўлиб хизмат қилади. Ойнаванд галереялар ва шаклнинг қулайлиги замонавийликка ишора қилади. Шу билан бирга безатилган деворлар, шарқона меъморлик анъаналарига эҳтиром бағишлайди. Ушбу мажмуа турли хил архитектура воситалари синтезидир,» – деб давом этади танқидчи.

Шуниси эътиборга лойиқки, ушбу санъат саройи маданий аҳамиятига кўра, 1966 йилдаги зилзиладан омон қолган Тошкентдаги ягона кинотеатрга айланди ва шу билан у ўзини муҳандислик мероси объекти сифатида намоён этади.

Лойиҳа «Ўздавлойиҳа» томонидан «Гипротеатр», НИКФО ва ЦНИИЭП иштирокида ишлаб чиқилган. Барча мажмуанинг ҳажми 80,700 метр кубни ташкил қилади. Зал 2300 ўринга мўлжалланган. Асосий кино экрани 34х14 м ўлчамга эга бўлиб, залнинг ички қисмини безашда қора қайин тахтаси, кесилган ёғочлар ва перфераторланган плиталар ишлатилган. Шунингдек, зал ва фойеда совутгичлар ўрнатилган.

Aкустик эффект яратиш учун шиша жун матолар (стекловата) ва пластмасса плёнкали шиша толалар ишлатилган. Залнинг электро-акустик жиҳозлари стерео овозни таъминлайди. Икки қаватли павильоннинг асоси темир бетонли каркас элементларининг йиғмаси ҳисобланади. Бинони безашда пластик, сирланган керамика, маҳаллий карьерларнинг табиий тошлари, поливинилацетат бўёқлари ишлатилган. Саройнинг ички қисми безак панелидан фойдаланилган.

Aрхитекторларнинг фикрига кўра, кинотеатр яратишда акустика, ёруғлик ва овоз проекциясини ҳисобга олиш керак.

«Мен Москва илмий-тадқиқот институти билан боғландим. Улар менга акустика тўғри бўлиши учун қалинлиги 6 мм органик ойнадан иборат акустик модел кераклигини айтишди. Мазкур институтда ушбу моделларни яратадиган устахона бор эди. Мени ушбу устахонага бир ойлик хизмат сафарига юборишди. Натижада, биз керакли моделни яратдик. Мен «Гипротеатр» (кино технологияси: парда тарқалиши, экран учун масъул тизим) билан танишдим. Буларнинг барчаси ҳақиқий меъмор бўлишга, масалани ички томондан ўрганишга ёрдам берди», – дейди Серго Сутягин.

Манба: http://dkm.gov.uz/ru/nazvanie-postrojki-dvorec-iskusstv-v-taskente-nyne-panoramnyj-kinoteatr-im-a-navoi