ЎЗБЕК ҚИЛИЧБОЗЛИК СПОРТИ – ЮКСАЛИШ ЙЎЛИДА
Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, аҳоли, айниқса, ёшлар ўртасида соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш учун зарур шарт-шароитлар ва инфратузилмани яратиш, мамлакатнинг халқаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъминлашга катта аҳамият берилмоқда. Ўзбекистон қиличбозлик федерацияси ҳам ушбу йўналишда кенг кўламли ишларни амалга оширмоқда. Бу ҳақда Федерациянинг бош котиби Ҳумоюн Ибрагимов билан суҳбатлашдик.
- Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги “Жисмоний тарбия ва спорт соҳасида давлат бошқаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонида спорт ташкилотлари олдига аҳолининг кенг қатламларини спорт билан шуғулланишга ва соғлом турмуш тарзини юритишга жалб этиш, жисмонан соғлом ўсиб келаётган авлодни тарбиялаш, ҳам оммавий, ҳам олий спортни ривожлантириш вазифаси қўйилган. Федерация бу жуда масъулиятли вазифани қандай бажармоқда?
- Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев 2018 йилда биринчи марта нишонланган Ёшлар куни муносабати билан байрам табригида йигит-қизларимизнинг “таълим-тарбияси, уларни соғломлаштириш ва бўш вақтини мазмунли ташкил этиш бўйича муҳим қадамлар қўйилмоқда” деб таъкидладилар. Ҳақиқатан ҳам кейинги бир-икки йил ичида жисмоний тарбия ва спорт соҳасида жуда эътиборга сазовор ишлар қилинмоқда.
Мамлакатда жисмоний тарбия ва спорт соҳасида давлат бошқаруви тизимини тубдан такомиллаштириш мақсадида Жисмоний тарбия ва спорт давлат қўмитаси ва унинг ҳудудий бўлинмалари негизида Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги ташкил этилди. Шунингдек, Жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш жамғармаси ҳам ташкил этилиб, унинг томонидан молиялаштириладиган туман ва шаҳар жисмоний тарбия ва спорт бўлимлари тузилди. Яъни Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спорт бошқарувининг самарали яхлит тизими шакллантирилди.
Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти университетга айлантирилди, мақоми оширилган ушбу олий таълим муассасасида малакали спорт мутахассисларини тайёрлашни такомиллаштириш мақсадида унинг моддий-техника базаси мутаҳкамланди. Жисмоний тарбия ва спорт бўйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш марказининг Нукус, Самарқанд ва Фарғона шаҳарларида филиаллари ташкил қилинди. Шу билан бирга Нукус шаҳрида Олимпия ва миллий спорт турларига ихтисослаштирилган олий спорт маҳорати мактаби, Урганчда “Ёшлик” спорт мажмуаси, Тошкент, Андижон, Самарқанд, Бухоро шаҳарларида универсал спорт комплекслари, Қарши шаҳрида спорт-соғломлаштириш мажмуаси, кўп тармоқли ёпиқ сузиш ҳавзаси барпо этиладиган бўлди.
Бундай катта ўзгаришларни федерациямиз мисолида ҳам яққол кўриш мумкин. Биз, энг аввало, қиличбозлик спортининг моддий-техника базасини мустаҳкамлашга эътибор бермоқдамиз. Биринчи навбатда Президентимизнинг жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга жуда катта эътибор бераётганлари натижасида диққатга сазовор ишлар қилинмоқда. Бундан икки йил муқаддам Андижонда мамлакатимизда энг йирик 10 та қиличбозлик йўлакчасига эга спорт зали фойдаланишга топширилди. Ўтган йили Фарғонада ҳам қиличбозлик зали очилди. Яқинда эса Тошкентдаги “Ёшлик” спорт мажмуасида спортимизнинг қилич турига ихтисослпштирилган қиличбозлик зали ишга тушди. Бу ерда спортчиларнинг машқлар ва ҳам мамлакат, ҳам халқаро даражада мусобақалар ўтказишлари учун барча шарт-шароитлар яратилган. Залда 7 та, шу жумладан мусобақаларнинг финал беллашувини ўтказиш учун махсус қиличбозлик йўлакчаси бор. Бу ерда спортчилар ва тренерлар учун шинам хоналар ҳам мавжуд. Қиличбозлик залида замонавий электрон аппаратура ўрнатилган.
Бугунги кунда Ўзбекистон қиличбозлик федерациясининг Тошкентда қиличбозлик спортининг барча турлари: “Ёшлик”дан ташқари “Пахтакор” ва “Умид” спорт мажмуаларида ҳам қилич, шпага ва рапира учун махсус ихтисослаштирилган қиличбозлик заллари мавжуд.
Умуман, республика бўйича ҳозир 600 тадан ортиқ қиличбозлик йўлакчалари мавжуд. Машқлар ўтказадиган қиличбозлик заллари энг юксак халқаро стандартларга жавоб берадиган жиҳозлар билан таъминланган. Спортчиларни қуроллар, шунингдек спорт формалари билан тўлиқ таъминлаш масалалари ҳам ҳал этилмоқда. Бу ёшлар, умуман қиличбозлик иҳлосмандларининг спортимизнинг ҳар уч тури билан шуғулланишлари учун зарур шарт-шароитлар яратилаётганлигининг яққол далилидир. Бундай шарт-шароитларнинг яратилишига давлатимиз, Халқаро қиличбозлик федерацияси, шунингдек ҳомийлар томонидан катта ёрдам кўрсатилмоқда.
Ўзбекистон қиличбозлик федерациясининг Қорақалпоғистон Республикаси, Андижон, Навоий, Фарғона, Бухоро, Самарқанд, Хоразм, Наманган ва Тошкент вилояти минтақавий бўлимлари фаолият олиб бормоқда. Қиличбоз спортчилар ўз маҳоратларини олимпия заҳиралари коллежлари ва спорт мактабларида ошириш имкониятларига эга.
- Шундай экан, мамлакатимизда қиличбозлик спортини янада оммалаштириш масаласи қандай ҳал этиляпти?
- Бугунги кунда республикамиз бўйича қиличбозлик спорти билан шуғулланаётганларнинг сони 2 мингтадан ортган. Шуниси эътиборлики, спортимиз мамлакатимизнинг барча минтақаларида ўз иҳлосмандларига эга. Масалан, шпага билан шуғулланаётганлар, айниқса Бухоро, Навоий, Самарқанд ва Фарғона вилоятларида энг кўп бўлса, қилич билан – Қорақалпоғистон Республикаси, Жиззах, Бухоро ва Андижон, рапира билан – Андижон, Фарғона вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида кўпдир.
Биз спортчи қиличбозларни мактаб партасидан бошлаб тарбиялаб боришга ҳаракат қилмоқдамиз. Ҳозирги вақтда мамлакатимиздаги болалар-ўсмирлар спорт мактабларида бевосита қиличбозлик спорти билан 1200 тага яқин ёшлар шуғулланмоқда.
- Ўз вақтида ўзбек қиличбозлик мактаби шаклланган, унинг вакиллари жаҳон чемионлари, Олимпия ўйинлари совриндорлари бўлганлар. Ҳозир қиличбозлик спорти билан шуғулланаётганлар ана шу шонли анъаналарни давом эттиришга тайёрмилар?
- Ҳа, ватандошимиз Собиржон Рўзиев 1974, 1975 ва 1981 йилларда рапирада жаҳон чемпиони, 1980 йилги Олимпиада ўйинларида жамоа ҳисобида кумуш медаль соҳиби бўлган. Яна бир ўзбекистонлик рапирачи Виталий Логвин 1982 йилда жамоа мусобақаларида жаҳон чемпиони бўлган.
Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга берилаётган эътибор самарасини қиличбозлик спортимиз мисолида ҳам кўриш мумкин. Яқинда Таиланд пойтахти – Бангкокда катталар ўртасида қиличбозлик бўйича Осиё чемпионатида Ўзбекистоннинг шпага бўйича терма жамоаси муваффақиятли иштирок этди. Таркибида Олег Соколов, Файзулла Алимов, Роман Александров ва Жавоҳир Нурматов бўлган миллий терма жамоамиз моҳир устозлар Игорь Чикинев ва Руслан Кудаев бошчилигида даставвал Сингапур ва Япония терма жамоалари шпагачи спортчиларини енгишди. Чемпионатнинг ярим финали мусобақалари якуни бўйича эса улар жуда кучли - Халқаро қиличбозлик федерацияси рейтингида иккинчи ўринни эгаллаб турган Жанубий Корея терма жамоасини мағлубиятга учратдилар.Шу тариқа шпага бўйича миллий терма жамоамиз Ўзбекистон тарихида илк марта қиличбозлик спортида Осиё биринчилигининг совриндорлари бўлиб, бронза медаллари билан тақдирландилар.
Ҳозирнг пайтда мамлакатимизда қиличбозлик спорти бўйича уч нафар халқаро тоифадаги спорт устаси ва 21 та спорт устаси бор.
Бизни ёш спорчиларимизнинг қитъа миқёсидаги мусобақаларда эришаётган муваффақиятлари ҳам қувонтирмоқда. Хусусан, қиличбоз кадетларимиз (16 ёшгача бўлганлар) Жалолиддин Душамбоев, Шерзод Мамутов, Пазила Генжебаева ва Бобир Расуловдан иборат терма жамоамиз Дубайда бўлиб ўтган Осиё биринчилигида спортимизнинг қилич турида кумуш медаль соҳиби бўлди. Зайнаб Дайибекова, Севинч Исмоилова, Шаҳноза Тоғаймуродова ва Севила Худойбергановадан иборат спортчи қизларимиз эса қилич бўйича терма жамоалар ўртасидаги қитъа биринчилигида бронза медаллари билан мукофотланди. Юқори натижаларга эришган ёш спорчиларимиз томонидан муносиб тақдирланди.
Яқинда эса Хитойнинг Уси шаҳрида кадетлар ўртасида Осиё туркум мусобақаларининг навбатдаги босқичида Ўзбекистон терма жамоасининг аъзоси Позил Генжабоев қитъа мусобақаларининг ғолиби бўлди. Унинг жамоадоши Шерзод Мамутов эса Осиё мусобақаларининг кумуш медали билан тақдирланди.
Биз қиличбозларимизнинг бошланаётган Осиё ўйинларида ҳам юқори натижаларни қўлга киритишларидан умидвормиз.
- Маҳоратчи спортчиларни тарбиялаш маҳоратли устозларга боғлиқлиги яхши маълум. Бу масала қандай ҳал этилмоқда?
- Болалар-ўсмирлар спорт мактабларида, қиличбозлик залларида машқлар ўтказишга малакали тренерлар жалб этилган. Биз спортимизни янада ривожлантириш истиқболларини ҳисобга олган ҳолда Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия университети билан яқин ҳамкорликда қиличбозлик спорти бўйича тренерлар тайёрлаш юзасидан қалин ҳамкорлик алоқаларини ўрнатганмиз.
Қиличбоз спортчиларимизнигина эмас, шунигдек уларнинг тренерлари маҳоратини оширишга Халқаро қиличбозлик федерацияси катта ёрдам кўрсатмоқда. Унинг миллий федерацияларга амалий ёрдам кўрсатиш дастури бўйича ватандошимиз, жаҳон чемпиони ҳозирги пайтда Панамерика қиличбозлик конфедерациясининг президенти, Халқаро қиличбозлик федерацияси ижроия қўмитасининг аъзоси Виталий Логвин, шундан сўнг россиялик тажрибали устоз, спорт устаси Александр Сергеевич Житецкий юборилди. А.С.Житецкий Ўзбекистонга хизмат сафаридан сўнг бу ерда ишлаш истагини билдирди. Ҳозир у миллий терма жамоамиз ёш қиличбоз қизларининг тренер-инструктори сифатида фаолиятини бошлади.
Миллий федерациямиз тренерлар кенгашининг тавсияси бўйича мамлакатимиз терма жамоаси аъзоларининг маҳоратини муттасил ошириб бориш мақсадида уларни бевосита Тошкентда йил давомидан муттасил тайёрлаш тўғрисида қарор қабул қилган. Уларга катта тажрибага эга миллий терма жамомизнинг бош тренери Г.И.Пелих, қурол турлари бўйича катта тренерлар Р.Кудаев, И.А.Васильева ва Н.Носировлар устозлик қилмоқдалар. Машқларнинг самарадорлигини ошириш мақсадларида терма жамоанинг катта тренерларига ёрдамчилар ҳам бириктирилган.
Миллий терма жамоаси аъзолари жаҳон ва Осиё чемпионатлари, Жаҳон Кубоги босқичлари, Осиё ўйинлари, бошқа халқаро мусобақаларга тайёргарлик кўриш учун мунтазам равишда ўқув-йиғин машқлари ўтказади. Жумладан, улар яқинда Хитойнинг Уси шаҳридаги жаҳон чемпионати олдидан Москва вилоятининг Лобня спорт базасида Россия терма жамоасининг аъзолари билан биргаликда ўқув-машқ йиғинларини ўтказди.
Федерациямиз қиличбозлик спорти бўйича ҳакамлар тайёрлаш, улар маҳоратини оширишга ҳам катта эътибор қаратмоқда. Бугунги кунда мамлакатимизда Аида Ҳасанова ва Ортиқ Бўриев халқаро тоифадаги ҳакам унвонига эгалар. Қолнан барча 22 ҳакамимиз биринчи тоифали ҳакамлар ҳисобланади. Халқаро қиличбозлик федерацияси улар маҳоратини оширишга ёрдам кўрсатиш мақсадида катта тажрибага эга Халқаро ҳакамлар комиссиясининг аъзоси Ирина Книшни Тошкентга маҳорат машқларини ўтказиш учун юборди.
Қиличбоз спортчиларимизнинг маҳорати ортиб бораётганлигини қўшни мамлакатлар спортчилари ҳам эътироф этишмоқда. Бундан яқинда бизнинг спортчилар билан биргаликда машқлар ўтказиш учун Тошкентга Қирғизистоннинг қиличбозлик бўйича терма жамоасининг аъзолари келганлиги ҳам яққол далолат беради.
Халқаро қиличбозлик федерацияси ҳам Ўзбекистонда қиличбозлик спорти юксалиш йўлига тушиб олганлигига эътиборини қаратмоқда. Ўзбекистон қиличбозлик федерацияси 2015 йилда Тошкентда биринчи марта жуда нуфузли мусобақа – кадетлар ва ўсмирлар ўртасида халқаро мусобақаларни муваффақиятли ўтказган эди. Халқаро қиличбозлик федерацияси 2018 йил 17-18 ноябрда яна Тошкентда ўсмир қизлар ўртасида қилич бўйича Жаҳон кубоги мусобақаларини ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилди. Буни биз Ўзбекистонда қиличбозлик федерациясига билдирилган катта ишонч сифатида баҳолаймиз.